Что сделал для соотечественников якуб колас. Биография Я. Коласа

Якуб Колас (настоящее имя - Константин Михайлович Мицкевич; белор. Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч). Родился 22 октября (3 ноября) 1882 года в деревне Акинчицы (ныне Минская область) - умер 13 августа 1956 года. Белорусский советский писатель. Один из классиков и основоположников новой белорусской литературы.

Народный поэт Белорусской ССР (1926). Академик АН Белорусской ССР (1928). Член СП СССР (1934). Заслуженный деятель науки Белорусской ССР (1944). Член ВКП(б) с 1945 года.

Родился 22 октября (3 ноября) 1882 года в деревне Акинчицы (теперь территория города Столбцы Столбцовского района Минской области, Беларуси), в семье лесника Михаила (Михася) Мицкевича.

Окончил народную школу, в 1902 году - Несвижскую учительскую семинарию. Работал учителем на Пинщине (1902-1906). В 1906 году первая публикация - стихотворение «Край родимый» в белорусской газете «Наша доля». За участие в организации нелегального учительского съезда был приговорён к заключению, которое отбывал в минской тюрьме (1908-1911). В 1912-1914 годах учительствовал в Пинске, здесь у него родился его старший сын Даниил, который впоследствии стал создателем и первым директором музея своего отца. В 1915 году эвакуировался вместе с семьёй в Подмосковье, работал учителем в Дмитровском уезде. В этом же году мобилизован в армию. После демобилизации (1918) работал учителем в городе Обоянь Курской губернии.

В мае 1921 года переехал в Минск. В дальнейшем занимался творческой и научной деятельностью (являлся одним из редакторов академического «Русско-белорусского словаря» (1953)).

Академик (1928), с 1929 года - вице-президент Академии наук БССР, депутат ВС БССР (1938-1956) и ВС СССР (1946-1956), председатель Белорусского республиканского комитета защиты мира.

До Октябрьской революции вышли сборники стихов «Песни неволи» (1908), «Песни печали» (1910), отдельные главы эпической поэмы «Новая земля», а также сборники прозы «Рассказы» (1912), «Родные образы» (1914).

В двадцатых годах ХХ века были опубликованы поэмы «Новая Земля» (1923), «Сымон-музыкант» (1925), повести «В полесской глуши» (1922), «В глубине Полесья» (1928), «На просторах жизни» (1926), отдельные лирические стихотворения, пьесы. В тридцатых годах написаны циклы стихов «Колхозное» (1930), «Осеннее» (1935), повесть «Отщепенец» (1930-1931). События революции и гражданской войны отражены в повести «Трясина» («Дрыгва», 1933).

В сборниках стихотворений «Отомстим» (1942) и «Голос земли» (1943), в поэмах «Суд в лесу» (1943) и «Возмездие» (1945) поэт прославляет стойкость белорусского народа, подвиги партизан, выражает уверенность в победе над фашистскими захватчиками. Поэма «Хата рыбака» (1947) посвящена борьбе белорусского народа за воссоединение Западной Белоруссии с Белорусской ССР.

Жыццё ў Альбуці, маляўнічыя навакольныя краявіды, цікавыя апавяданні розных падарожных, якія, як успамінаў пазней пісьменнік, раскрывалі яму новы свет разуменняў і ўяўленняў, пакінулі значны след у душы юнага Костуся. Слухаў ён і беларускія песні, якія спявала маці. Вялікі аўтарытэт меў у падлетка дзядзька па бацьку — Антось, які першы абудзіў цікавасць да літаратуры. Костусь сам навучыўся рускай грамаце. Дзве зімы ён разам са старэйшымі братамі вучыўся дома ў так званага "дарэктара" (хлапчука, які скончыў народную школу), потым скончыў народнае вучылішча ў Мікалаеўшчыне (1892—1894 гг.). У 1895—1897 гг. Канстанцін Міцкевіч жыў у Альбуці, дапамагаў бацькам па гаспадарцы і адначасова рыхтаваўся да паступлення ў Настаўніцкую семінарыю, шмат чытаў. Прыкладна ў 10-гадовым узросце пад уплывам твораў Івана Крылова Костусь склаў байку "Варона і Лісіца". У 12 гадоў напісаў свой першы верш "Вясна" , за што атрымаў ад бацькі срэбраны рубель. У той жа час юны Міцкевіч упершыню пазнаёміўся з беларускай літаратурнай творчасцю (верш Янкі Лучыны "Стары ляснік"), і гэта зрабіла на яго моцнае ўражанне.

У 1898 г. паступіў "на казённы кошт" у Нясвіжскую Настаўніцкую Семінарыю , якую скончыў у 1902 г. У час вучобы захапляўся мастацкай літаратурай: чытаў творы А. Пушкіна, М. Лермантава, М. Гогаля, А. Кальцова, М. Някрасава, Л. Талстога, І. Хемніцара, Т. Шаўчэнкі, І. Франко, А. Міцкевіча. Складаў вершы і байкі на рускай мове, збіраў матэрыялы па беларускай этнаграфіі, запісваў вусную народную творчасць. У гэты ж час пачаў ствараць вершы і празаічныя творы на беларускай мове. Складаў вершы аб прыродзе, нялёгкім існаванні селяніна, напісаў паэмы "Каля кастра" і "Страх", тэксты якіх не захаваліся, а таксама першы празаічны твор — этнаграфічны нарыс "Наша сяло, людзі і што робіцца ў сяле" .

Вельмі паўплываў на будучага паэта выкладчык семінарыі Фядот Кудрынскі, які ўхваліў літаратурныя практыкаванні маладога Міцкевіча і звярнуў увагу на большую вартасць напісанага ім па-беларуску. "Вось дзе Ваша сапраўднае прызванне", — адзначыў выкладчык. Гэта ў поўнай меры адпавядала памкненням самога аўтара. Ён адзначаў пазней:

"Руская мова не можа выклікаць у такім поўным аб"ёме, калі я пішу, тых адчуванняў, тых пачуццяў і тае каларытнасці, якія ўласцівы беларускай мове, беларускім малюнкам, у якім дае беларуская мова, што з малаком маці ўвайшла ў маю натуру".

На першае дзесяцігоддзе XX ст. прыпадае пачатак працоўнай дзейнасці і першыя праявы грамадскай актыўнасці К. Міцкевіча, жанравы дыяпазон яго літаратурных твораў пашыраецца, яны робяцца больш дасканалымі, тады ж з"яўляюцца і першыя публікацыі.
Пасля заканчэння семінарыі ў 1902—1905 гг. малады настаўнік працаваў на Палессі ў вёсках Люсіна (цяпер Ганцавіцкі раён), Пінкавічы (цяпер Пінскі раён). Рабіў этнаграфічныя запісы, збіраў беларускі фальклор. У гэты ж час ён пазнаёміўся з нелегальнай рэвалюцыйнай літаратурай, праводзіў растлумачальныя гутаркі з сялянамі. Якуб Колас пазней пісаў:

"У 1905 годзе я хоць і не мог яшчэ добра арыентавацца ў партыях, але быў ужо заўзятым ворагам самадзяржаўя і ў гэтым кірунку вёў работу".

Так, у лістападзе 1905 г. ён склаў петыцыю жыхароў Пінкавіч да памешчыка Скірмунта з патрабаваннем забяспечыць права сялян на карыстанне азёрамі і ўчасткам зямлі для пашы. Менскі губернатар прадпісаў паліцыі праверыць звесткі аб "узбуджэнні настаўнікам с. Пінкавічы Міцкевічам сялян...". У студзені 1906 г. у парадку пакарання за грамадскую дзейнасць К. Міцкевіча перавялі ў Верхменскае народнае вучылішча (цяпер Смалявіцкі раён). 9—10 ліпеня 1906 г. ён прыняў актыўны ўдзел у нелегальным настаўніцкім з"ездзе, які адбыўся ў вёсцы Мікалаеўшчына. На гэтым сходзе было пастаўлена пытанне аб неабходнасці рэарганізацыі народнай асветы на аснове дэмакратыі і дэцэнтралізацыі. З"езд разагнала паліцыя, К. Міцкевіч у ліку іншых быў пазбаўлены права працаваць настаўнікам.
1 верасня 1906 г. у віленскай беларускамоўнай газеце "Наша доля" з"явіўся верш — "Наш родны край" , у якім аўтар называў родную зямлю "беднай старонкай", "забытым Богам краем". Гэта першы надрукаваны твор паэта . Тут упершыню быў выкарыстаны псеўданім Якуб Колас (надалей ужываліся таксама псеўданімы Тарас Гушча, Карусь Лапаць, К. Адзінокі, К. Альбуцкі, Андрэй "сацыяліст", Тамаш Булава, Ганна Груд, Мікалаевец, Лесавік і іншыя).
15 верасня 1906 г. у "Нашай долі" пад псеўданімам Дзядзька Карусь змешчана апавяданне "Слабода" пра самавольства царскай паліцыі — першы надрукаваны празаічны твор пісьменніка. У той жа час ён пачынае актыўна супрацоўнічаць у якасці аўтара з віленскай беларускамоўнай газетай "Наша ніва". У творчасці Якуба Коласа гэтага перыяду з"яўляюцца новыя формы. Ён выходзіць на больш высокі ўзровень літаратурнай працы — пачынае пісаць алегарычныя апавяданні "Казкі жыцця", дзе па-філасофску асэнсоўвае рэчаіснасць.

Зіму 1906—1907 гг. Колас жыў у родных у леснічоўцы Смалярня, дзе без афіцыйнага дазволу адкрыў прыватную школу. Пачаў складаць навучальны дапаможнік "Другое чытанне для дзяцей беларусаў". У 1907 г. прыехаў у Вільню, некалькі тыдняў працаваў загадчыкам літаратурнага аддзела ў "Нашай ніве", але паводле загаду паліцыі быў вымушаны пакінуць горад. У пачатку 1908 г. некаторы час выкладаў у прыватнай школе ў вёсцы Сані (цяпер Талачынскі раён). 15 верасня 1908 г. Якуб Колас засуджаны на 3 гады турэмнага зняволення паводле абвінавачання ў актыўных дзеяннях, накіраваных на выкананне праграмы Усерасійскага саюза настаўнікаў, які, як было заяўлена на судзе, меў на мэце ліквідацыю існуючага ў Расійскай імперыі грамадскага ладу (у тым ліку ў складанні адозвы да настаўнікаў, хоць пісаў яе іншы чалавек, якога Колас суду не назваў). Увесь тэрмін пакарання Якуб Колас адбываў у Менскім астрозе.

За турэмнымі кратамі ўдавалася пісаць вершы і перапраўляць на волю. У многіх творах Коласа выразна гучаць матывы вызвалення ад сацыяльнага і нацыянальнага прыгнёту.
У 1910-я гг. ён у сваёй творчасці звяртаецца да буйных літаратурных форм з філасофскім асэнсаваннем рэчаіснасці — пачынае працу над ліра-эпічнымі паэмамі "Новая зямля" і "Сымон-музыка".
Напісаныя ў гэты перыяд вершы і апавяданні друкаваліся ў газеце "Наша ніва". У 1909 г. у Санкт-Пецярбургу ў выдавецтве "Загляне сонца і ў наша аконца" выйшла першая яго кніга "Другое чытанне для дзяцей беларусаў", змест якой складалі вершаваныя і празаічныя творы пра з"явы прыроды, байкі і казкі пра жывёл, вершы і апавяданні на маральна-этычныя тэмы, а таксама прысвечаныя нялёгкай долі селяніна. У 1910 г. у Вільні надрукаваны першы зборнік вершаў "Песні жальбы" (напісаны ў 1906—1909 гг.), дзе паэтызуецца вобраз беларуса-селяніна, які, нягледзячы на цяжкія сацыяльныя ўмовы, верыць у адраджэнне роднага краю, апавядае пра свой бяспраўны лёс, але пры гэтым мае пачуццё ўласнай годнасці, выказвае імкненне да лепшае долі.

Пасля выхаду з турмы з верасня 1911 г. па 1914 г. Якуб Колас займаўся настаўніцкай працай: некалькі месяцаў без афіцыйнага дазволу навучаў дзяцей чыгуначнікаў у мястэчку Лунінец, у 1912—1914 гг. пасля атрымання пасведчання аб дабранадзейнасці працаваў настаўнікам спачатку ў вёсцы Купяцічы недалёка ад Пінска, потым у Пінскім 3-м прыходскім вучылішчы. Гэты час вельмі адметны для асабістага жыцця Якуба Коласа. У жніўні 1912 г. на хутары Смольня, каля вёскі Мікалаеўшчына, адбылася яго першая сустрэча з Янкам Купалам, якая паклала пачатак іх сяброўству. У чэрвені 1913 г. Канстанцін Міцкевіч узяў шлюб з настаўніцай пінскай чыгуначнай школы Марыяй Каменскай , з якой яны пражылі разам больш за 30 гадоў, мелі трох сыноў (Даніла , Юрка і Міхась ).

У той час у газеце "Наша ніва" рэгулярна друкаваліся вершы Якуба Коласа, прысвечаныя пераважна розным аспектам жыцця беларускай вёскі. У 1912 г. у Вільні выходзіць яго зборнік "Апавяданні", у 1913 г. у Санкт-Пецярбургу асобнымі выданнямі апавяданні "Нёманаў дар", "Тоўстае палена", зборнік вершаваных апавяданняў "Прапаў чалавек". Галоўная тэма гэтых твораў — жыццё беларускага сялянства, адпаведна галоўны герой — жыхар вёскі з яго клопатамі, звычаямі, норавамі, у іх аўтар ад апісання сялянскага побыту пераходзіў да стварэння разнастайных і глыбокіх вобразаў сялян. У Вільні ў 1914 г. Беларускім Выдавецкім Таварыствам выдадзены зборнік апавяданняў шырокага тэматычнага дыяпазону "Родныя з"явы". Празаічныя творы Якуба Коласа таго перыяду па сваёй тэматыцы, ідэйнай накіраванасці, вобразнай структуры збліжаліся з яго паэзіяй. У 1916 г. у Петраградзе ў выдавецтве "Загляне сонца і ў наша аконца" надрукаваны і драматургічны твор пісьменніка — невялікая п"еса "Чарка ўсё на свеце робіць", якая мела падзагаловак "Трагедыя з нядаўніх год (з вясковага жыцця)."

Падчас Першай Сусветнай Вайны ў 1915 г. у сувязі з набліжэннем фронту Якуб Колас разам з сям"ёй эвакуіраваўся ў Маскоўскую губерню, дзе быў мабілізаваны на вайсковую службу. Пасля заканчэння Аляксандраўскага ваеннага вучылішча (Масква, 1916 г.) служыў у запасным палку ў г. Перм. Летам 1917 г. у званні падпаручніка накіраваны на Румынскі фронт, але ў хуткім часе ў сувязі з хваробай атрымаў адпачынак і паехаў да сям"і ў горад Абаянь (цяпер Курская вобласць Расіі). Як настаўнік быў вызвалены ад вайсковай службы і працаваў выкладчыкам, школьным інструктарам у г. Абаяні і яго наваколлі.

У вершах гэтага перыяду гучаць антываенныя матывы, трывога паэта за лёс Беларусі ў новых гістарычных акалічнасцях, якія склаліся ў выніку вайны і Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г., і адначасова заклік да стваральнай працы на карысць роднага краю (зборнік вершаў "Водгулле", выдадзены ў Мінску ў 1922 г.).

Таксама Якуб Колас працягваў працу над тэкстамі паэм "Новая зямля" і "Сымон-музыка", спрабаваў свае сілы і ў галіне драматургіі. Адзін з твораў гэтага жанру — п"еса "Антось Лата" (1917 г., упершыню пастаўлена ў 1918 г. у Мінску), дзе аўтар паказаў трагічны лёс селяніна, які меў калісьці сваю гаспадарку, але, страціўшы зямлю і ўсякія сродкі існавання, ператварыўся ў чалавека "дна". Пераломны гістарычны перыяд — ад Лютаўскай рэвалюцыі да Кастрычніцкай 1917 г., роздум Якуба Коласа над далейшым лёсам Беларусі адлюстраваны ў п"есе "На дарозе жыцьця" (1917 г., пастаўлена ў Мінску ў 1921 г.).

У 1921 г. у Коўне выйшаў зборнік апавяданняў "Казкі жыцця" (большасць "Казак жыцця" створаны да 1917 г., але працу над цыклам аўтар працягваў і надалей). У гэтых творах у алегарычнай форме выкладзены погляды на гісторыю і жыццёвую філасофію беларусаў як нацыі, іх месца сярод народаў-суседзяў, закрануты важныя сацыяльна-палітычныя і маральна-этычныя праблемы, паказана імкненне чалавека да пазнання таямніц прыроды і быцця.
У першай палове 1920-х гг. Якуб Колас завяршае вялікія творы, задуманыя яшчэ за дзесяць гадоў да таго, у якіх намаляваў шырокую карціну жыцця беларусаў у канцы XIX — пачатку XX ст., выклаў сваё бачанне шляхоў развіцця нацыі.
У 1923 г. у Мінску выйшла асобным выданнем паэма "Новая зямля" . Гэты твор з"яўляецца мастацкай энцыклапедыяй жыцця беларускага сялянства на рубяжы стагоддзяў. У паэме Колас па-філасофску асэнсоўвае цэлую эпоху ў жыцці беларускага народа. Аўтар апаэтызаваў духоўнае багацце і маральную веліч працоўнага чалавека, яго адвечную мару быць гаспадаром на ўласнай зямлі. У творы яскрава апісаны побыт народа, выведзены тыповыя беларускія характары. Цудоўныя замалёўкі беларускай прыроды характарызуюць Якуба Коласа як выдатнага майстра пейзажу.
У 1925 г. у часопісе "Полымя" апублікавана трэцяя рэдакцыя паэмы "Сымон-музыка" . У гэтым творы асвятляецца роля мастака і мастацтва ў жыцці народа, тут найбольш поўна выявіліся эстэтычныя погляды Якуба Коласа. Гэта твор аб народных вытоках мастацтва, лёсе таленту з народа, духоўным адраджэнні нацыі. Трагічныя і драматычныя матывы ў ім пераплятаюцца з жыццясцвярджальнымі і аптымістычнымі. Аўтар стварае вобраз маладога беларуса — свядомага творцы свайго лёсу, які імкнецца да духоўнага адраджэння роднага краю. Паэт асвятляе своеасаблівасць нацыянальнага шляху беларусаў, выказвае надзею на актывізацыю духоўна-творчых сілаў народа.

У гэты перыяд пашыраецца тэматыка твораў Якуба Коласа. Ён прыходзіць да апісання жыццёвых шляхоў беларускай інтэлігенцыі пачатку XX ст., яе духоўных пошукаў. Пісьменнік стварае так званыя палескія аповесці : два вялікія празаічныя творы "У палескай глушы" (выдана ў Вільні ў 1923 г.) і "У глыбі Палесся" (выдана ў Менску ў 1927 г.). Яны пазней увайшлі як 1-я і 2-я часткі ў трылогію "На ростанях" — найбольшы празаічны твор Якуба Коласа. У 1925 г. была апублікавана п"еса "Забастоўшчыкі", пра тое, як беларускае настаўніцтва ўключалася ў палітычную барацьбу. У аснове сюжэту — першы нелегальны з"езд настаўнікаў у Мікалаеўшчыне. Гэты твор не атрымаў сцэнічнага ўвасаблення. Акрамя таго, у 1925 г. напісана аповесць "На прасторах жыцця" (выдадзена ў 1926 г.), прысвечаная моладзі 1920-х гг., праблемам яе духоўнага станаўлення, адукацыі, культуры, імкненню да пераўтварэння жыцця.

Другая палова 1920-х — 1930-я гг. гэта час актыўнай грамадскай дзейнасці Якуба Коласа, прызнання яго заслуг і пры гэтым вельмі складаны перыяд жыцця, падзеі якога адбіліся на псіхалагічным стане, негатыўна паўплывалі на ўсю далейшую творчасць пісьменніка. Яшчэ з сярэдзіны 1920-х гг. Якуб Колас трапіў у поле зроку савецкіх рэпрэсіўных органаў. У 1925 г. у яго быў праведзены вобыск, а затым і допыт у сувязі з так званай "лістападаўскай справай", якая датычылася "контррэвалюцыйнай арганізацыі" на Случчыне. У 1930-я гг. ціск на Якуба Коласа яшчэ больш узмацніўся. Расейскія камуністы адкрыта абвінавачвалі яго ў так званай "нацдэмаўшчыне", у прапагандзе ідэй бяскласавасці беларускай нацыі, знаходзілі ў творах ідэалізацыю "кулацтва", хутарской гаспадаркі, перабольшванне ролі інтэлігенцыі і г.д. У 1930 г. Якуб Колас быў змушаны публічна "каяцца" ў палітычных "памылках". Былі арыштаваны і рэпрэсіраваны блізкія сваякі паэта — дзядзька па матчынай лініі грамадскі і палітычны дзеяч, мовазнавец Язэп Лёсік, родны брат жонкі Коласа Аляксандр Каменскі. Якубу Коласу пагражаў арышт, аднак санкцыя на яго ад вышэйшага кіраўніцтва не была дадзена. Магчыма, з-за шырокай вядомасці і народнага прызнання песняра.

У 1926 г. Якуб Колас пачаў пісаць паэму "На шляхах волі" аб цяжкіх умовах існавання падчас Першай Сусветнай Вайны, іх уплыве на фарміраванне пратэстных настрояў народных мас і станоўчага стаўлення да бальшавікоў у перыяд рэвалюцый 1917 г. Над гэтым творам паэт шмат разважаў, працаваў і ў 1930-я і ў 1950-я гг., але так і не завяршыў. У творчасці Коласа 1930-х гг. прысутнічае і тэма "калектывізацыі". Галоўны герой яго аповесці "Адшчапенец" (1930-1931 гг., выдадзена ў 1932 г.) пасля доўгіх ваганняў прыходзіць да высновы аб перавагах калектыўнай гаспадаркі перад аднаасобнай. Акрамя таго, у гэты перыяд Якуб Колас звярнуўся да драматычных падзей Першай Сусветнай Вайны галоўным чынам праз паказ "салдацкай праўды" — у п"есе "Вайна вайне" (1927-1931 гг., апошняя рэдакцыя 1938 г.) і грамадзянскай вайны — у аповесці "Дрыгва" (1933 г.) і створанай на яе аснове п"есе "У пушчах Палесся" (1937 г.). У 1940 г. пачаў пісаць паэму "Рыбакова хата" пра жыццё працоўных Заходняй Беларусі ў складзе Польскай дзяржавы, іх барацьбу за свае правы. У гэты перыяд Колас плённа працаваў у галіне перакладу з рускай, украінскай, польскай моваў ("Палтава" А. Пушкіна, некаторыя творы М. Лермантава, А. Міцкевіча, Т. Шаўчэнкі, П. Тычыны, Р. Тагора і інш.).
У час нямецка-савецкае вайны паэт жыў пад Масквой у Клязьме, Ташкенце, Маскве. У вершах (зборнікі "Адпомсцім", 1942 г.; "Голас зямлі", 1943 г.), паэмах "Суд у лесе" (1942 г.), "Адплата" (1943-1944 гг.), публіцыстычных артыкулах перыяду вайны ён услаўляў патрыятызм, гераізм людзей, выкрываў чалавеканенавісніцкую сутнасць фашызму. У канцы 1944 г. вярнуўся ў Менск.

У 1954 г. была завершана аповесць "На ростанях", у якой апісаны падзеі 1906-1911 гг. Яна стала 3-й, апошняй (разам з дзвюма папярэднімі — "У палескай глушы", "У глыбі Палесся"), часткай аднайменнай трылогіі. Трылогія — адзін з першых беларускіх раманаў. Гэта шырокае мастацкае палатно сацыяльна-грамадскай сітуацыі ў Беларусі, эпапея жыцця беларускага народа перыяду Рэвалюцыі 1905-1907 гг. і паслярэвалюцыйных гадоў. Твор напісаны на аўтабіяграфічным матэрыяле, у ім створана галерэя партрэтаў нацыянальнай інтэлігенцыі, выхадцаў з народа, адраджэнцаў, адлюстраваны побыт сялянства і іншых сацыяльных слаёў. Аўтар выявіў глыбокае майстэрства псіхалагічнага аналізу ў апісанні сваіх герояў. У трылогіі раскрылася і майстэрства Коласа-пейзажыста: створаны цудоўныя малюнкі беларускае прыроды.

13 жніўня 1956 г. Якуб Колас памёр за сваім рабочым сталом. Пахаваны ў Мінску на Вайсковых Могілках.

Шлях, які прайшоў Якуб Колас, — адметны. Асноватворныя ўласцівасьці яго жыцця і дзейнасці — сумленнасць, высокароднасць, нераўнадушша, імкненне дапамагчы ў цяжкіх абставінах, грунтоўнасць ва ўсіх жыццёвых праявах, вернасць сваім прынцыпам, адстойванне ў прамым ці ўскосным выглядзе ўласных поглядаў, любоў да Бацькаўшчыны і яе народа, клопат аб захаванні нацыянальнай самабытнасці беларусаў, аб беларускай мове, пратэст супраць рознага кшталту прыгнечання чалавека. Гэтыя якасці ў поўнай меры адбіліся на творчасці пісьменьніка, які ўнёс значны ўклад у нацыянальную і сусветную літаратуру. Сярод творчых дасягненняў найбольш важкімі з"яўляюцца пашырэнне жанравых магчымасцяў беларускай літаратуры, выкарыстанне шырокай і актуальнай тэматыкі ў паэтычных і празаічных творах, узбагачэнне паэзіі філасофскай і пейзажнай лірыкай, спалучэнне лірыкі і эпасу, закладанне асноваў беларускага рамана і беларускай дзіцячай літаратуры, філасофскае асэнсаванне рэчаіснасці праз алегарычны аповед, станаўленне норм беларускай літаратурнай мовы.
Ужо ў 1920 г. у выдадзенай у Вільні "Гісторыі беларускай літаратуры", якую напісаў вядомы беларускі пісьменнік і літаратуразнавец М. Гарэцкі, Якуб Колас названы класікам беларускай літаратуры.
Паэтка і перакладчык з Вялікабрытаніі В. Рыч вельмі высока ацэньвала паэму Якуба Коласа "Новая зямля". Яна параўноўвала гэты твор са старажытнарымскімі трагедыямі, з драмамі і трагедыямі Уільяма Шэкспіра. "Без такіх твораў, як "Новая зямля", - лічыла паэтэса, - сусветная літаратура была б значна бяднейшая".
Дзейнасць Якуба Коласа, яго роля і значэнне ў нацыянальным духоўным адраджэнні беларусаў высока ацэнены нашчадкамі.
Імем Коласа названы Інстытут мовазнаўства і Цэнтральная навуковая бібліятэка Нацыянальнай Акадэміі Навук Беларусі, Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр у Віцебску, плошчы і вуліцы, школы і бібліятэкі ў многіх населеных пунктах Беларусі, буйное вытворчае паліграфічнае прадпрыемства ў Мінску.
Творы Якуба Коласа ўвасоблены ў тэатральным, музычным, кінематаграфічным мастацтве. У тэатрах ставіліся п"есы паводле яго апавяданняў, аповесцей, трылогіі. Ю. Семянякам створана опера па паэме "Новая зямля", Ю. Багатыровым па аповесці "Дрыгва" — опера "У пушчах Палесся". На словы Якуба Коласа напісана шмат музычных твораў. Коласаўскую паэзію для напісання песень і рамансаў выкарыстоўвалі кампазітары М. Чуркін (песні "Краска", "Вясна", рамансы "Маёй каханцы", "Гусі..."), А. Туранкоў (рамансы "Усход сонца", "Дудка", песня "Радасць"), Я. Цікоцкі (рамансы "Каманіну, Малакову, Сляпнёву", "Пераможны май") і інш. Яшчэ ў 1929 г. быў зняты фільм "Песня вясны" (рэжысёр В. Гардзін) паводле аповесці Якуба Коласа "На прасторах жыцця". У 1960-1961 гг. экранізавана трылогія "На ростанях" (фільм "Першыя выпрабаванні", рэжысёр Ул. Корш-Саблін).
За межамі Беларусі з творчасцю Якуба Коласа знаёмы жыхары многіх краін свету. Яго творы (пераважна паэтычныя) перакладзены больш чым на 40 замежных моў, у тым ліку на найбольш распаўсюджаныя — англійскую, нямецкую, французскую, іспанскую, кітайскую. Творчасць пісьменніка і яго ролю ў літаратуры разглядалі у сваіх працах славісты Вялікабрытаніі, Аўстрыі, Нямеччыны, Італіі. Асобае месца сярод перакладаў твораў займаюць выданні на славянскіх мовах — рускай, польскай, украінскай. На рускай мове ў розны час выходзілі тры зборы твораў Якуба Коласа.
Рэгулярна праводзяцца прысвечаныя творчасці паэта Міжнародныя навуковыя канфэрэнцыі, па выніках якіх выдаюцца зборнікі матэрыялаў "Каласавіны".
100-гадовы юбілей беларускага песняра паводле рашэньня ЮНЭСКА адзначаўся ў міжнародным маштабе. У 1996 г. створаны Міжнародны фонд Якуба Коласа. У 2007 г. у Беларусі адзначалася 125-годдзе з дня нараджэння нацыянальнага паэта Якуба Коласа.

Якуб Колас - классик белорусской литературы. Своим творчеством он воспевал родную землю, родную историю, любимый народ.

Биография Якуба Коласа наполнена яркими, необычными творческими порывами и творениями. Он много писал, много испытал, много размышлял…

Итак, знакомьтесь - Якуб Колас (фото, семья, произведения и интересные факты).

Детство

Будущий великий писатель родился в 1882 году, осенью, в маленьком селе Акинчицы (Минская область, Беларусь). В то время отец маленького Якуба - Михаил Мицкевич, занимал должность лесника у одного польского магната.

Когда ребенку исполнился годик, родители переехали в Ласток.

Там дети учились грамоте у странствующего учителя Фурсевича. В возрасте десяти лет маленький Якуб поступил в Николаевщинскую начальную школу. Там он знакомится с первыми литературными произведениями, которые затрагивают его сердце и восхищают разум. Это были злободневные басни Крылова, лирические стихотворения Пушкина, поучительные рассказы Гоголя, жизненные романы Толстого, а также прекрасные, живые и самобытные беллетристические сочинения белорусских писателей и поэтов. Благодаря такому образованию творческая биография Якуба Коласа формируется под воздействием ярких талантливых произведений.

Первые творческие старания

В возрасте двенадцати лет одаренный мальчик написал свои первые литературные творения в жанре басни и поэзии. Сочинения сына были очень одобрены и вознаграждены отцом.

Получив среднее образование, юный Мицкевич поступает в учительскую семинарию (город Несвиж), после окончания которой четыре года работает преподавателем на Пинщине. Однако, из-за участия в нелегальном съезде учителей, молодой Якуб был уволен и продолжил преподавательскую деятельность в частной школе.

Приблизительно в этот период печатаются первые произведения поэта в местной газете, посвященные природе родного края и борьбе за свободу.

Спустя два года Мицкевич снова посещает нелегальный съезд, за что приговаривается к трем годам заключения, которое отбывает в одном из острогов Минска.

Находясь в заточении, Якуб Мицкевич (взявший творческий псевдоним - Якуб Колас) издает свои поэтические сборники: в 1908 году - “Песни неволи”, в 1910 году - “Песни печали”.

Военные годы

В возрасте тридцати лет белорусский поэт освобождается из острога и переезжает в Пинск, где преподает в приходском училище.

Во время Первой мировой войны Колас вместе с семьей перебрался в эвакуацию в Подмосковье, где продолжил преподавательскую деятельность. Однако уже через несколько месяцев он был призван на фронт, прошел обучение в Александровском военном училище и в звании подпоручика был отправлен в Румынию. После тяжелой болезни демобилизован в город Обоянь, чтобы продолжить преподавательскую работу.

За этот период выходят другие произведения литератора, уже прозаические: “Рассказы” и “Родные образы”, а также рассказы в стихах: “Послушная жена”, “Батрак”.

Становление творчества

В возрасте сорока лет Якуб Мицкевич был вызван Белорусской ССР для работы в столице. Он преподавал в педагогическом техникуме и государственном университете, проводил курсы для учителей, занимался наукой. В 1926 году издал труд “Методика родного языка”. Через три года, как была образована Академия Наук, стал ее постоянным вице-президентом. Творческая биография Якуба Коласа 1920-х - 1930-х годов поражает своим ярким индивидуальным проявлением, а также разнообразием стилей и жанров.

Он публикует такие животрепещущие, талантливые поэмы, как: “Новая земля”, “Сымон-музыкант”, повести: “В полесской глуши”, “На просторах жизни”, “В глубине Полесья”, “Отщепенец”, “Трясина” (посвященная событиям гражданской войны), циклы стихотворений: “Колхозное” и “Осеннее”.

В эти годы одаренный белорусский писатель пишет не только для взрослых, но и для детей: “Приключения Михаси”, “Рак-усач”, “На речке зимой”, “В старых дубах”… Его поучительные, остроумные произведения помогают маленьким читателям провести время с интересом и пользой, обогащают их внутренний мир и помогают полюбить природу родного края.

Важной частью литературного творчества Коласа того времени являются его глубокие драматические произведения: пьесы “Антось Лата”, “На дороге жизни”, “Забастовщики”, “ Война войне”, “В пущах Полесья”.

Якуб Колас, личная жизнь и творчество которого были неразделимы, пишет прекрасные чуткие произведения, наполненные внутренней музыкой, гармонией и светом.

Он тонко чувствует прекрасное, страстно восхищается природой и изящно передает ее невесомость и живописность. Также писатель, как выходец из простого народа, отчетливо знает душу белорусского крестьянина. В своих произведениях он выразительно и корректно изображает то, что думает, чувствует и понимает обычный человек, посвятивший всю свою жизнь земле и работе.

Великая Отечественная война

Годы Второй мировой войны литератор проводит в эвакуации (Москва, Ташкент), где продолжает плодотворно и активно работать.

Творческая биография Якуба Коласа на этот раз немного меняет свое направление: он посвящает свои произведения борьбе белорусского народа с фашистскими захватчиками. Восхваляя мужество и стойкость простых людей, партизан и офицеров, литератор воодушевляет и ободряет, вдохновляет на новые подвиги и вселяет уверенность в собственных силах.

Яркие примеры подобных произведений - “Отомстим”, “Голос земли”, “Суд в лесу”, “Возмездие”.

Другие виды творчества

Помимо художественных сочинений, Якуб Колас издал ряд публицистических трудов, а также занимался переводами русской классики на родной язык. Это - “Полтава” Пушкина, а также произведения некоторых других поэтов - Некрасова, Шевченка, Тычины.

Важной исследовательской работой Коласа является и “Русско-белорусский словарь”, в редакторский состав которого он входил.

Семья

Якуб Колас, личная жизнь которого интересует многих литературоведов, был женат на Марии Каменской - женщине строгих правил, уважительной и нежной, готовой поддержать мужа в любых трудностях и проблемах. Именно благодаря ее предупредительной заботе и вниманию Колас смог добиться в своем творчестве такого подъема и величия.

У пары были прекрасные дети. Якуб Колас, фото которого приводятся в нашей статье, имел трех сыновей.

Старший сын, Даниил, стал химиком, средний - Георгий - пропал без вести во время Великой Отечественной войны, младший - Михаил - является известным доктором технических наук.

Оба сына гордятся своим отцом и посвятили жизнь тому, чтобы рассказывать современникам о его важном вкладе в белорусскую литературу.

Умер Якуб Колас в возрасте семидесяти трех лет.

Это история жизни и творчества, которая однозначно заслуживает внимания. Это не очередной сухой набор фактов и дат, а прикосновение к жизни человека, который сумел повлиять на несколько поколений и внес более чем ощутимый вклад в историю белорусской литературы.

Первые годы жизни

Изначально стоит отметить, что настоящее имя и поэта - Константин Михайлович Мицкевич. И в этот мир пришел он на хуторе Окинчицы 3 ноября 1882 года. Это место находится недалеко от села Николаевщина, являющегося частью Минской области.

Отец Константина Мицкевича был лесником и трудился в пределах территории, которая принадлежала магнату Радзивллу.

Биография Якуба Коласа не может обойтись без описания тех мест, в которых проводил свои детские годы будущий писатель, поскольку именно они пробудили творческую искру в его душе. Эти края были очень красивыми - одними из самых живописных в Беларуси. Речь идет о густых лесах и реке Нёман.

Позже в творчестве поэта неоднократно будут выражены эмоции, связанные с детскими впечатлениями, полученными в этой деревне. Если говорить о местах, где юный Константин бывал чаще всего, то стоит вспомнить такие хутора, как Ласток, Альбуть и Окинчицы.

Учеба

Биография Якуба Коласа неизбежно включает этот период жизни писателя. Впервые прикоснуться к знаниям Константин смог на уроках домашнего учителя. Следующим этапом было Николаевское народное училище. В его стенах Якуб Колас написал первые стихи.

Литературный опыт талантливого юноши начался с басни «Ворона и лисица», а также стихотворения «Весна». Подобное творчество было обусловлено тягой Константина Михайловича к творениям таких писателей, как Пушкин, Крылов, Жуковский, Лермонтов и др.

Начальную школу окончил Якуб в 12 лет. При этом отец мальчика очень хотел, чтобы его сын остался в лоне науки и реализовал свой потенциал. Итогом такой инициативы стало поступление Константина Мицкевича в Несвижскую учительскую семинарию. Это был 1898 год, и впереди писателя ожидало яркое насыщенное творчеством будущее.

Ключевое влияние

Студенческие годы — это важный этап, который обязана содержать биография Якуба Коласа. Краткая оценка данного периода дает возможность понять, что на творческую составляющую Константина значительное влияние оказал его учитель-словесник Федот Кудринский. Именно он вдохновил Якуба начать собирать и фиксировать устное народное творчество, а также материалы в рамках такой темы, как этнография. Позже эти записи станут основой первого романа известного автора «На ростанях».

Что касается псевдонима, то на такой выбор оказала влияние увлеченность Константина творчеством Якубовича-Мельшина.

После того, как в 1902 году семинария была окончена, Якуб устраивается работать учителем в Полесье, которое включало деревни Пинковичи и Люсино. В это время у Константина проявляется революционная искра, которая нашла свое выражение в созыве нелегально учительского съезда. Это был 1906 год, и Якуб был намерен оказать влияние на свержение царского режима. Но усилиями полиции ничего не вышло, а талантливый учитель потерял работу.

Становление в творчестве

Биография Якуба Коласа на русском языке включает и такой этап жизни как работа в газете «Наша доля» (1906). Именно здесь он впервые официально публикует свое стихотворение «Наш родной край».

Но Константину пришлось побывать и в тюрьме из-за своих революционных идей. Это был период с 1908 по 1911 год. Тем не менее узы не помешали ему написать свой первый сборник «Песни жалобы». В это же время рождаются идеи для других замечательных произведений.

Когда тюремные будни оказались позади, Якуб не без помощи друзей раздобыл свидетельство, подтверждающее его политическую благонадежность, а затем снова приступил к работе учителем в городе Пинск. В училище, где он и преподавал, Якуб встретил свою любовь — учительницу Марию Каменскую. В июне 1913 года Константин Мицкевич стал семейным человеком.

Именно в Пинске у писателя происходит окончательное формирование граней его творчества, что привлекло внимание известных на то время белорусских и российских критиков. Другие писатели также проявляли интерес к работам Якуба.

Война и последующая деятельность

Год 1915 был ознаменован началом императорской войны, вследствие чего Константина мобилизовали. До 1917 года писатель успел получить звание подпоручика, воевал на румынском фронте, но по состоянию здоровья был демобилизован в сентябре.

После этого, вплоть до 1921 года, Якуб Колас выполнял обязанности инспектора народных училищ в деревнях Курской области и городе Обоянь (речь идет о России).

Следующий факт, который содержит биография Якуба Коласа, — это вызов в Минск по инициативе правительства. В столице БССР Константин становится членом комиссии при Институте Параллельно с этим он занимается преподаванием родного языка в Белгосуниверситете.

На время Великой Отечественной войны писателя эвакуировали, и в ставший родным Минск он смог вернуться лишь в 1944 году. До того как покинуть этот мир 13 августа 1956 года, Якуб Колас успел стать депутатом, членом Союза писателей СССР и Заслуженным деятелем науки.

Вот так выглядит биография Якуба Коласа, краткое содержание которой даже без погружения в подробности передает тот факт, что это был человек безгранично творческий, оказавший значительное влияние на свой народ.

Якуб (псевдоним; настоящее имя и фамилия Константин Михайлович Мицкевич , белорусский советский писатель, общественный деятель. Один из основоположников белорусской …

Якуб Колас (Константин Михайлович Мицкевич) Якуб Колас (Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч) Дата рождения: 3 ноября 1882 Место рождения … Википедия

- (псевдоним; настоящее имя и фамилия Константин Михайлович Мицкевич , белорусский советский писатель, общественный деятель. Один из основоположников белорусской советской… … Большая советская энциклопедия

Якуб Колас (Константин Михайлович Мицкевич) Якуб Колас (Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч) Дата рождения: 3 ноября 1882 Место рождения … Википедия

Якуб (يعقوب) арабское Род: муж. Отчество: Якубович Якубовна Производ. формы: Якубчик Иноязычные аналоги: англ. Джейкоб, Джеймс, Джим араб … Википедия

КОЛАС - Якуб (псевд.;наст. фам. и имя Мицкевич Константин Михайлович) , нар. поэт Белоруссии (1926); акад. АН БССР (с 1928, вице президент с 1929). После окончания Несвижской… … Российская педагогическая энциклопедия

КОЛАС Якуб - (наст. имя и фам. Константин Михайлович Мицкевич) (1882—1956), народный поэт БССР (1926). Чл. КПСС с 1945. За революц. работу был приговорен к заключению (1908—11). Сб. стихов «Песни печали» (1910), «Эхо» (1922), поэмы «Новая земля»… … Литературный энциклопедический словарь

- (наст. имя и фам. Константин Михайлович Мицкевич; 1882–1956) – белорус. писатель. Нар. поэт БССР (с 1926), Академик АН БССР, вице през. (с 1929) АН Белоруссии. Род. в семье лесника. Работал учителем. В 1906 выступил в печати со стихами. Своей… … Энциклопедический словарь псевдонимов

- (наст. имя и фам. Константин Михайлович Мицкевич) (1882 1956) белорусский писатель, народный поэт БССР (1926), академик (1928), вице президент (с 1929) АН БССР. Сборники стихов Песни неволи (1908), Песни печали (1910). Поэмы Новая земля (1923),… … Большой Энциклопедический словарь

Книги

• Якуб Колас. Собрание сочинений в 4 томах (комплект из 4 книг) , Якуб Колас. В сборник включены избранные произведения народного поэта Белоруссии Якуба Коласа (1882-1956), среди которых его лучшие повести и рассказы, стихотворения и поэма "Хатарыбака" . Свою…
• Якуб Колас. Избранное , Якуб Колас. Якоб Колас - одна из ярчайших звезд на небосклоне белорусской литературы, певец земли белорусской, его имя стоит рядом с именами известных поэтов…